Minister Plasterk krijgt – zodra deze een wetswijziging daartoe middels een koninklijk besluit, van kracht laat worden – directere benoemingsmacht over NOS-RTV, die verantwoordelijk is voor o.a. het NOS-Journaal en Studio Sport. Dit is een gevolg van een wijzigingsvoorstel op de Mediawet die Johan Remkes namens de VVD eind maart indiende en met succes door het parlement is aanvaard. De Remkes-wetswijziging wordt binnen 2 jaar van kracht (of zoveel eerder als minister Plasterk dat wenst).

Concreet krijgt de minister het recht tot benoeming-, schorsing- en ontslag van de (leden van de) Raad van Toezicht van NOS-RTV, die op haar beurt de (statutaire) directie benoemt, schorst en ontslaat. De directie heeft op haar beurt weer het recht van benoeming- en ontslag van o.a. de hoofdredacteur van het NOS Journaal. Alhoewel de wet een aantal gronden tot uitsluiting van het lidmaatschap van de Raad van Toezicht formuleert, wordt NOS-RTV met deze af te kondigen wetswijzigingen die al door de Eerste en Tweede Kamer zijn geaccordeerd, in haar hoogste bestuurslaag de facto gepolitiseerd. De wet maakt het mogelijk om bijvoorbeeld bestuurders van politieke partijen of ex-ministers te benoemen in de Raad van Toezicht. Ook geeft de wet aanknopingspunten om bij het aantreden van een nieuwe minister of het verlopen van benoemingstermijnen (4 jaar, oftewel een reguliere regeerperiode), naar de ‘politieke kleur’ van die minister benoemingen te doen voor de Raad van Toezicht van NOS-RTV, waarna deze top-down in de organisatie kan worden doorgezet. Formeel is het zo dat een ‘zittende’ Raad van Toezicht van NOS-RTV zelf de benoemingsvoorstellen zal moeten doen, waarna de minister de benoemingen doet. In bepaalde EU-landen is het heel gebruikelijk dat regeringen naar hun ‘kleur’ benoemingen doen na het aantreden van een nieuwe regering ten behoeve van de toporganen van publieke omroepinstellingen. Ook als deze geacht worden objectieve publieke journalistiek te bedrijven.

Deze nieuwe benoemingsprocedures zijn een gevolg van de te realiseren wettelijke splitsing van de Nederlandse Omroep Stichting, waarbij NOS-RTV uiterlijk per 1 januari 2010 wettelijk los komt te staan van de Nederlandse Omroep Stichting (de licentiehouder van de publieke landelijke uitzendlicentie), die als Stichting Nederlandse Publieke Omroep voort zal gaan. In aanloop daartoe is sedert 1 januari jl. al de Stichting Nederlandse Omroep Stichting (SNOS) opgericht en functioneert NOS-RTV de facto al als zelfstandige stichting met de leden van de Raad van Bestuur van de NOS als Raad van Toezicht van de SNOS (NOS-RTV).

In de huidige mediawettelijke situatie is het zo dat bij koninklijk besluit op voordracht van de minister leden van de Raad van Toezicht van de (ongedeelde) NOS worden benoemd. Op zijn beurt benoemt de Raad van Toezicht met vetorecht van de minister de (leden van de) Raad van Bestuur van de NOS. Deze benoemt op haar beurt de (programma)directeur van NOS-RTV. Verschil tussen de huidige en de nieuwe situatie is dat de Raad van Toezicht van NOS-RTV geen koninklijke, maar een (individuele) ministersbenoeming zal zijn, alsmede dat deze Raad zich in haar samenstelling exclusief met NOS-RTV zal bezig moeten houden. Ook is er een directere ministeriële benoeming mogelijk, in tegenstelling tot de thans indirecte benoeming. Hierdoor kan deze politieker worden. Alhoewel minister Plasterk in de Tweede Kamer erop aandrong dat de huidige Raad van Bestuur van de Stichting Nederlandse Publieke Omroep de Raad van Toezicht zou moeten vormen van NOS-RTV, was met name Johan Remkes van de VVD het daarmee oneens. Deze deed daarop een voorstel tot wetswijziging die de politisering inhoud heeft gegeven. Wanneer de minister de Remkes-wetswijziging van kracht zal laten worden, is onduidelijk. Het dient uiterlijkt 2 jaar na de inwerkingtreding van de splitsing van de NOS te geschieden, maar de minister kan deze ook per direct van kracht laten worden. Overigens geldt een zelfde wijze van benoeming al voor de Nederlandse Programma Stichting (NPS) en Stichting Radio Nederland Wereldomroep.

Dankzij de stemmen van VVD, CDA, GroenLinks, SP, GroenLinks, D66, PvdD, ChristenUnie, D66 en Rita Verdonk is gekozen voor een verdere politisering van NOS-RTV. Alleen de PvdA, SGP en PVV stemden hiertegen.

Henk Hagoort, Cees Vis en Ruurd Bierman (die de Raad van Bestuur van de Nederlandse Omroep Stichting/NPO vormen en aldus ook de huidige leden van de Raad van Toezicht van de Stichting NOS/NOS-RTV vormen) lieten via hun woordvoerder weten dat deze zich ‘neerleggen bij dit (politieke) feit van het leven’. Tevens liet diens woordvoerder weten dat er een ‘analogie ten opzichte van de situatie benoeming Raad van Toezicht geldt, ook deze wordt door de minister samengesteld en benoemd’, waarbij ‘de ervaring met “onze”Raad van Toezicht in generlei vrees geeft te hebben voor enige vorm van (ongewenste) politisering’.

Als gekeken wordt naar de politieke achtergronden bij de huidige (bij koninklijk besluit) benoemden in de Raad van Toezicht van de Nederlandse Omroep Stichting (NPO), is het lastiger de politieke achtergronden te herleiden dan bij door de minister van OCW benoemde Raden van Toezicht van publieke omroeporganisaties die zelf programma’s maken. Zo bestaan de Raden van Toezicht van organisaties als de Nederlandse Programma Stichting (NPS), Stichting Educatieve Omroepcombinatie (Teleac/NOT-RVU) en Stichting Radio Nederland Wereldomroep opvallend genoeg uit o.a. ex-kamerleden, ex-ministers, maar soms ook uit actieve politici zoals burgemeesters. CDA, PvdA, CDA en in mindere mate D66 zijn daarbij opvallend vertegenwoordigd. Twee weken geleden werd Jeltje van Nieuwenhoven, een prominent PvdA-lid, door minister Plasterk (ook PvdA) nog herbenoemd voor een periode van vier jaar als lid van de Raad van Toezicht van Stichting Radio Nederland Wereldomroep.

De Stichting NOS kon hier desgevraagd niet op reageren: geen van de leden van de (statutaire) directie van de Stichting NOS, waaronder Gerard Dielessen (algemeen directeur) en Jan de Jong (mediadirecteur) waren desgevraagd bereikbaar voor commentaar.