COLUMN-Na de Tweede Kamer is nu ook de Eerste Kamer is accoord gegaan met de politisering van de Nederlandse Omroep Stichting (NOS), de licentiehouder van de publieke landelijke omroep in Nederland. Gevolg van de wetswijziging die D66-staatssecretaris Medy van der Laan heeft doorgevoerd is dat weliswaar de omroepvoorzitters uit het hoogste orgaan (de Raad van Toezicht) van de NOS worden geplaatst per 1 september aankomende, maar dat niet goed is overwogen hoe om te gaan met een Raad van Toezicht zonder omroepvoorzitters.

De staatssecretaris zei desgevraagd dat zij zal streven naar een ‘onafhankelijke’ en ‘deskundige’ samenstelling voor de Raad van Toezicht; wettelijk is hiervoor geen enkele verankering vastgelegd. Immers de benoeming geschiedt voortaan bij ‘koninklijk besluit’, oftewel middels een regeringsbenoeming. De staatssecretaris beloofde weliswaar dat de huidige Raad van Bestuur kan blijven functioneren (tot 2007) bij de benoeming van de nieuwe Raad van Toezicht, daarna is het benoemingsproces weer politieker dan ooit. Immers de door de regering benoemde Raad van Toezicht benoemt op haar beurt met instemming van de staatssecretaris de Raad van Bestuur. Daarbij is de volledig doortrapte politieke benoeming een gegeven. De Raad van Bestuur benoemt op haar beurt de ‘programmadirecteur’ voor NOS-RTV die op haar beurt de hoofdredacties van de NOS-programma’s benoemt. Dat er de afgelopen decenia geen politiek misbruik of gebruik is gemaakt van de mogelijkheid om de ‘onafhankelijke’ NOS zo in te zetten, is uiteraard geen garantie voor de toekomst. Let wel! In 2002 was er een regering waarin een bepaalde regeringspartij (met name de LPF) op bepaalde momenten wilde ‘afrekenen’ met de publieke omroep.

De huidige regering opent de wettelijke weg hiertoe. De huidige regering had ook kunnen vastleggen dat de Raad van Toezicht op basis van landelijke spreiding en op basis van bepaalde vertegenwoordiging samengesteld had kunnen worden. Weliswaar mogen politici uit gemeentebesturen, provinciebesturen en de staten generaal of ambtenaren bij ministeries geen
zitting nemen in de Raad van Toezicht, ministers zijn daar niet expliciet van uitgesloten en met name ex-politici zullen vermoedelijk gaarne zitting wensen nemen in de Raad van Toezicht. Weinig heil moet gezocht worden in de aankondiging dat de huidige kroonleden uit de Raad van Toezicht als ‘interim’ Raad van Toezicht in afwachting van definitieve benoemingen die functie op zich kunnen nemen. VVD’ers, D66’ers, PvdA’ers en CDA’ers zetelen daarin, waaronder bijvoorbeeld B. Staal (D66), die actief provinciebestuurder is in Utrecht en aldus strijdig met de nieuwe wet daarin zou zetelen!

Opvallend is dat de wettelijke verankering van de netcoördinatoren vervalt met het aanvaarden van de wet. Hierdoor kan de Raad van Bestuur van de NOS ook besluiten geen of slechts één netcoördinator te benoemen. De staatssecretaris noemt dat een ‘versterking’ van de regierol van de Raad van Bestuur. Ook mag de Raad van Bestuur ook zonder instemming van de Raad van Toezicht voortaan met derden overeenkomsten aangaan in het kader van haar taak, maar moet het wel een gedragscode opstellen.

Ander opvallend gegeven is dat met de introductie van prestatie-overeenkomsten tussen regering en de NOS de regering zich het recht voorbehoud bij ‘ernstige verwaarlozing’ van de ‘uit de wet voortvloeiende taak’ om voortaan ook met betrekking tot de inhoud van programma’s en programma-onderdelen in te grijpen. Immers het wetsartikel dat dat moest voorkomen is geschrapt. Daarmee opent de regering zich wettelijk gezien nog eens een voor de democratie gevaarlijke (theoretische) mogelijkheid in te grijpen in de autonomie van de publieke omroep.

Dat er iets moest gebeuren met de structuur in de Hilversumse publieke omroep is duidelijk. Los van de discussies omtrent de nieuwe voorstellen voor na 2008, is met de aanvaarding van de gewijzigde mediawet weliswaar voor de programmering van de drie netten gekozen voor een slagvaardig model, maar het lijkt er op alsof deze regering ‘vergeten’ is dat de publieke omroep ook waarborgen dient te hebben voor een onafhankelijk van de politiek opererend bestuur.