COLUMN.

Iedereen blij maken kan niet. Dat moet elke politicus weten. Zo ook de twee van de drie D66-bewindslieden die de regering bemensen. Als het om de mediaportefeuille gaat, is Laurens Jan Brinkhorst vanuit zijn ministerschap van Economische Zaken verantwoordelijk voor het telecommunicatiebeleid alsmede mededinging en Medy van der Laan voor het mediabeleid.

Met name de laatste weken wordt duidelijk hoe beiden mediaclientelisme vorm geven namens de regering Balkenende II, maar vergeten het belang waar beiden door de Tweede Kamer in 2003 voor in het regeringspluche zijn geplaatst: het belang van de burgers en niet het belang van alleen enkele (grote) bedrijven.

Punt I.
De commerciële omroepen. Die willen de D66-lieden duidelijk te vriend houden, waar voorgaande regeringen van Paars I & II de commerciële omroepsector duidelijk te verstaan gaf dat niet alles wat deze wensen moet kunnen. En aldus wordt het verbod op crossmediaal bezit in het kader van voorgaande ‘multimedialiteit’ losgelaten. Onduidelijk is wat er aan mededingingstoezicht voor terugkomt. Mediamacht is niet alleen een bedrijfseconomische macht, maar kent dwarsverbanden, samenwerkingen en opmerkelijk marktafschermend gedrag nog los van de opiniemacht die ze daarmee kan uitoefenen. Dat deze – pogingen van het Commissariaat voor de Media ten spijt – niet continu bijgewerkt grondig in kaart worden gebracht, zoals onze oosterburen doen, is tekenend voor het Nederlands beleid. In het persbericht van de Rijksvoorlichtingsdienst staat letterlijk deze tekst:

“Krantenconcerns mogen straks door fusie maximaal 35% van de dagbladmarkt bezitten. Maximaal 90 procent van de drie belangrijkste mediamarkten tezamen (kranten radio en televisie) mag in één hand komen. Het kabinet voorkomt daarmee dat teveel opiniemacht bij een of twee spelers kan komen te liggen. Voor kranten die op eigen kracht boven de 35% uit groeien geldt geen beperking.”

De tweede en derde zin zijn weerzinwekkend. Want wat staat hier nu? 90 % van de drie markten samen mag van één persoon zijn?! Het lijkt er op alsof Medy van der Laan op cursus is geweest bij Forza Italia, de politieke partij van de onlangs afgetreden premier van Italië, Silvio Berlusconi. Vergeleken met de Italiaanse communicatiewet die de regering Berlusconi heeft ingevoerd, zou je wellicht kunnen beweren dat de Nederlandse regeling nog ruimer wordt!

In hetzelfde RVD-persbericht staat dat de nieuwe regelingen uitgewerkt zijn ‘in overleg’ met de spelers in de markt en zo snel mogelijk wordt ingevoerd. Wat voor manier van politiek bedrijven is dit? Aan de ene kant wordt de handelwijze en persoon Silvio Berlusconi door D66 zelve (in o.a. het Europees Parlement) scherp veroordeeld, aan de andere kant laten de D66-bewindslieden in Nederland toe dat er grote mediamachtsconcentraties mogen ontstaan. Het wordt nota bene in het RVD bericht geillustreerd: “een krant die 30 procent van de dagbladmarkt in handen heeft, kan straks maximaal 60 procent van de tv-markt bezitten, of 50 procent van de tv-markt en 10 procent van de radiomarkt.”

Kortom de Nederlandse regering verklaart in navolging van Italië de afzonderlijke televisie, dagbladen en radiomarkt tot overleden en spreekt van een communicatiemarkt.

Waarom is er geen politicus opgestaan die hier amok over maakt?
Waar zijn de kritische journalisten die hierover de noodklok luiden?
Tot nu toe waren nergens scherpe commentaren hierover te lezen! Niet zo gek, aangezien PCM Uitgevers NV verklaarde dat deze liever de hele markt vrij had willen zien van regels. Waaraan de Telegraaf Media Groep NV in de PCM-uitgave NRC Handelsblad verklaarde dat : “het gaat de goede kant op. Maar dit is pas een kabinetsvisie, dus op korte termijn verandert er niets.” Sja wat moet, cq. mag je dan als journalist onder supervisie van de hoofdredacties van NRC Handelsblad, Volkskrant of Telegraaf opschrijven als die hoofdredacties expansieplannen koesteren!?

Als men weet wat mediamacht kan betekenen – en ook Nederland heeft dit in verschillende tijden mogen meemaken- dan zou niemand het in zijn hoofd halen om de regels dusdanig te gaan oprekken dat zulke machten worden toegestaan. Bovendien zal een mediaspeler die een dusdanig hoog bezit van de markt heeft, zelf de regels gaan dicteren. 60 % van de televisiemarkt betekent dat een dergelijk bedrijf niet alleen de publieke opinie kan bepalen, maar ook haar economische positie naar haar hand kan zetten. Immers ook al blijft er economisch toezicht, de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) zal zich uiteindelijk naar de maatschappelijke omgeving en (wettelijke) marktdefinities moeten voegen om een oordeel te geven als er een mediafusievoorstel komt. Je vraagt je dan af waarom de zichzelf liberaal noemende partijvertegenwoordigers zulke antiliberale standpunten innemen die concurrentie voor andere partijen nagenoeg onmogelijk kunnen maken….

Punt II.
Een ander voorbeeld van duidelijk cliëntelisme is het ‘zoveel mogelijk gelijk trekken’ van de mediawettelijke regels voor commerciële Nederlandse omroepen omdat ‘het reclamespeelveld niet voor iedereen gelijk blijkt te zijn’. Blijkbaar lezen Medy van der Laan en Laurens Jan Brinkhorst het door het Commissariaat voor de Media geschreven rapport anders dan dat er staat. De D66-bewindslieden laten daarbij doorklinken dat SBS’ en Talpa’s wil, wet mag worden! Je zou denken dat er een bepaalde reden bestaat waarom wetgeving is zoals die is. Dat deze op z’n minst een achtergronden en historie omvatten. Niets daarover vanuit de zichzelf democratisch noemende kleinste regeringspartij.

SBS Broadcasting BV en Talpa Media Holding NV hebben er moeite mee dat RTL Nederland via moeder RTL Group SA (cq CLT Ufa SA) in staat is in een Luxemburgs wettelijk regime te opereren waar geen of nauwelijks mediatoezicht bestaat en aldus valse concurrentie kan worden bedreven. En daar wil Van der Laan iets aan doen.

Het Commissariaat voor de Media schreef over de stappen Van der Laan nu neemt:
“Het is wel de vraag of met de aanpassing van de Nederlandse mediawetgeving aan de meest liberale en minst gedetailleerde bepalingen van de Richtlijn er geen enkel verschil meer zal zijn tussen Nederland en Luxemburg. Door een andere wijze van organisatie van het toezicht op de omroep in Luxemburg en mogelijke interpretatieverschillen tussen beide lidstaten van op zich gelijkluidende voorschriften zou toch een verschillend speelveld kunnen blijven voortbestaan tussen de Nederlandse commerciële omroepen en de RTL-zenders. Het Commissariaat blijft er daarom op aandringen dat de jurisdictiecriteria worden gewijzigd bij de aanstaande herziening van de Richtlijn. Het op 15 december 2005 door de Europese Commissie ingediende wijzigingsvoorstel bevat geen aanpassing van de jurisdictiecriteria”. Vooralsnog ziet het er – ondanks dertien landen waaronder Nederland – die dit probleem hebben, niet concreet naar uit dat dit zal veranderen.

In plaats van een EU-lobby aan te kondigen om dit wel te bewerkstelligen, worden Talpa en SBS op hun wenken bedient. Als Van der Laan het rapport van het Commissariaat voor de Media wel serieus neemt, zou de consequentie van haar stellingname de afschaffing van onafhankelijk toezicht en het einde van het Commissariaat voor de Media moeten betekenen. Maar dat heeft Van der Laan niet expliciet gesteld. Dat enkele regels van commerciële omroepen overbodig zijn is tot daar aan toe, maar het met Luxemburg gelijk trekken vna regels is de wereld op z’n kop. De financiële regels, de benzineprijs alsmede het drugsbeleid worden – om maar enkele zaken te noemen die zeer divers beleid omvatten in vergelijking met andere EU-landen – ook niet gelijkgesteld met Luxemburg om valse ‘concurrentie’ te voorkomen, ook al zouden velen dat op een aantal terreinen willen?!

Het Commissariaat voor de Media stelt dan ook in haar rapportage onomwonden dat het eigenlijk een illusie is dat RTL Group SA haar op Nederland gerichte zenders naar Nederland zal verhuizen bij een ander regime. Waarom zou ze? Om boetes van het Commissariaat voor de Media te mogen ontvangen? Het is een teken van zwakte van deze regering dat ze niet zover heeft willen gaan om de staat Luxemburg voor het Europese Hof van Justitie te dagen inzake RTL 4, RTL 5 en RTL 7!

Punt III
Het clientelisme aan mediabedrijven van de zijde van de regering blijkt ook uit het switch off dossier. In de laatste uitzending van het NPS/VARA programma NOVA maakte deze redactie de analoge etherkijker redelijk belachelijk, maar ging voorbij aan de kernwaarde van vrij uitzenden voor een publieke omroeporganisatie. Immers de regering en in haar gevolg de Nederlandse Omroep Stichting laten zich volledig afhankelijk maken voor de digitale etherdistributie van Koninklijke KPN NV, die daarbij niet ontoevalligerwijs van de regering en de NOS Nozema Services NV in handen kreeg. En aldus zal Koninklijke KPN NV voor nop Nederland 1, 2 en 3 alsmede de regionale zenders gecodeerd landelijk uitzenden per 30 oktober en het monopolie op de digitale ether hebben alsmede een dominante machtspositie in de radiomarkt. Het unieke van deze situatie is dat het met geld van elke in Nederland woonachtige burger niet direct vrij te ontvangen zal zijn voor een ieder die zich in Nederland bevindt. Nee, voor met belasting gefinancierde publieke kernprogramma’s op televisie moet men in het bezit zijn van een smartcard en het liefst door KPN gecertificeerde decodeerapparatuur. Koninklijke KPN NV heeft nergens gegarandeerd dat ontvangst na aanschaf van apparatuur en smartcard dan semi-gratis blijft in lengte der jaren, althans dat is nergens opgenomen. De vraag worden gesteld waarom een al geregistreerde belastingbetaler door een commercieel bedrijf moet worden geregistreeerd om de regio-omroep, Nederland 1, 2 en 3 te mogen ontvangen via digitale ethernetwerken.

DutchMedia kan geen land op aarde verzinnen die zo omgaat met de verspreiding van publieke omroepen ook wel bekend als openbare omroepen. Dat woord ‘openbaar’ is nu net wat Nederland zal ontberen vanaf 30 oktober aankomende. Maar ach, de hoogste baas van het telecombedrijf mag nu zelfs officieel meepraten over het gezondheidszorg-beleid van Nederland. Ad Scheepbouwer had zo minister én baas van KPN tegelijk kunnen zijn – als je dit regeringsbeleid zo volgt!

Punt IVa
Eigenlijk is dit een klein puntje. Medy van der Laan heeft zich goed laten influisteren door de leiding van NOS-RTV al dan niet ondersteund door de NOS Raad van Bestuur. Want de samenvatting van het voetbal moeten en zullen koste wat het kost bij de Nederlandse Omroep Stichting te zien zijn. Desnoods wijzigt de wet maar en stemt het parlement daar maar mee in; kortom een rare kronkel in de gedachte van de regering die hiermee ook de NOS te vriend wil blijven houden. Ook al heeft een commerciele marktpartij gewoonweg een commerciele afspraak gemaakt met commerciele – waaronder zelfs beursgenoteerde – voetbalclubs, de regering heeft hier blijkbaar – om NOS-RTV te dienen – lak aan….

Punt IVb
Ten slotte blijkt het clientelisme van D66 uit de wijze waarop deze omgaat met de publieke landelijke omroepsector. Medy van der Laan denkt iedereen te vriend te kunnen houden zoals eerder al uit dit betoog blijkt. Echter, Van der Laan vangt hier misschien bot. Door omroepverenigingen hun commerciële mogelijkheden bij derden te verruimen, door hun profieldrift mogelijk te maken aan de ene kant, maar tegelijkertijd de NOS oersterk te maken inclusief een versterking, maar tegelijkertijd een creatie van nieuwe patstellingen voor de NOS-Raad van Bestuur, werkt deze vorm van politiek mediaclientelisme vermoedelijk contraproductief. Echte keuzes maken die getuigen van een doordachte visie durft en kan staatssecretaris Medy van der Laan wellicht niet. Wat dat betreft past Van der Laan perfect in het rijtje van mediaministers en -staatssecretarissen die sinds het ontstaan van RTL Véronique in 1989 geen knoop durft door te hakken voor de publieke omroepsector. Hedy d’Ancona, Aad Nuis, Rick van der Ploeg, Cees van Leeuwen en Medy van der Laan. Wie volgt in dit rijtje D66/PvdA’ers die de publieke landelijke omroepen tot een meervoudig eilandenrijk zonder verbindingen laat voortbestaan met achterlating van steeds meer publieke taken?!

DutchMedia,
David de Jong,
onafhankelijk mediajournalist.

Het rapport van het Commissariaat voor de Media over de mediawettelijke verschillen tussen Nederland en Luxemburg is te vinden http://www.cvdm.nl/documents/rapport_rtl.pdf

Bovenstaande is een column met een mening.