ANALYSE/COMMENTAAR – Eens in de zoveel tijd organiseert de NOS Raad van Bestuur persbijeenkomsten met het mediajournaille om de mogelijkheid te bieden vragen te kunnen stellen over ontwikkelingen en nieuws bij het publieke landelijke omroepbestuur. Meestal zit daar een bepaalde vorm van ontwikkeling of nieuwsfeit in.
Maar soms, heel soms bekruipt je het gevoel: waar ben ik in terecht gekomen? In welke jaartal en in welk stelsel leef ik en waarom is altijd alles zo eindeloos compromisgericht in een zo naar binnen gekeerd omroepbestel ? Harm Bruins Slot, Cees Vis en Ruurd Bierman hebben wellicht voor Hilversumse begrippen baandoorbrekend werk verricht samen met de gedelegeerde netcoördinatoren. Maar eigenlijk. Eigenlijk zou je het ook als ‘gewoon’ moeten kunnen betitelen. Ze hebben gewoon gedaan waarvoor ze wettelijk zijn aangesteld. Hulde daarvoor.
En toch knaagt het. Want ja, 22 omroepspelers tegen 1. Zo heet dat. Eigenlijk is het aantal grote spelers die er toe doen veel kleiner, maar toch. De essentiele kwestie van het bestaansrecht van de publieke financiering van omroepverenigingen neerleggen durft bijna niemand te Hilversum. En te Den Haag ook niet. Een eindeloze wurggreep waarin men elkaar vasthoudt die al 60 jaar duurt. Omroepverenigingen strijden uiteraard voor hun eigen bestaan. Gebouwen. Bestuurders. Directeuren. Overlegorganen. En baantjes. Hoeveel meer kan er gebeuren met de middelen die opgaan in de financiering van omroepverenigingen en het bijbehorende bestel? In feite vertegenwoordigen ze niet de pluriformiteit van de Nederlandse samenleving. Veronica is de grootste omroepvereniging. Jawel! Maar dat is geen publieke omroepvereniging! Dan komen de AVRObode/Televizier, KRO Magazine, VARA TV Magazine, TROSkompas/TV Krant etc. Het door de NMa bestreden, maar door de Raad van State toegestane omroepbladenmonopolie viert nog steeds hoogtij, want of mensen nu echt lid zijn van een gids of een omroep, het blijft erg troebel. Wèl investeren de publieke omroepverenigingen met het middels het omroepbladenmonopolie vergaarde geld vele juridische processen tegen de NOS Raad van Bestuur die zich dan weer met publiek geld moet verweren. Er gebeuren veel vreemde dingen in Europa op omroepgebied, maar dit soort ‘gekke’ dingen nu net even niet!
En dus mocht oud-EO man Ad de Boer een 26 pagina’s tellend rapport in december afleveren onder de gekscherende titel ‘De springer en de Vanger’ over de interne omroepproblematiek. De interne vraag was in feite vwerkt het nieuwe programmeren nu met de omroepverenigingen. Op produktniveau wel. Nederland 1, 2 en 3 staan er. De radiozenders stonden al. En de themazenders zijn wildgegroeid. En toch procederen omroepverenigingen door. Hebben bepaalde omroepbestuurders er de grootste lol in om via weblogs en columns al dan niet in eigen omroepbladen hun gelijk willen ventileren, als ware het een stokoude politieke partijen die voor eigen parochie willen preken. En dat ook nog dankzij publieke financiering!? Een commerciele Evangelische Omroep. Het bestaat in sommige andere landen. Net als een Katholieke omroep. Waarom de staat die moet financieren anno 2007, begrijpen velen niet.
Wellicht toont het nieuwe programmeermodel ook iets anders aan. Zijn publiek gefinancierde omroepverenigingen nog wel nodig? Kan dat ook anders? Kunnen er ook gewoon radionetten, televisienetten, een geintegreerde afdeling nieuwe media bestaan. Kan er niet gewoon één publiek Nederlands omroepbestel bestaan? De naam is misschien al gevonden: Nederlandse Publieke Omroep (NPO). Nu de invulling nog. Wellicht is dit opschrijvende een extremistische opvatting voor het sterk naar binnen gekeerde publieke bestel. Maar dat onderzoeken, dat onderzoeken is misschien onmogelijk.
Harm Bruins Slot, bestuursvoorzitter heeft het over clustering maar durft niet uiteen te zetten hoe dat dan moet. Het past binnen het stramien van een bestel waarover de bestuursvoorzitter kort geleden in een interview meldde dat Hilversum het slechtste in mensen naar boven brengt.
Dit doet denken aan oude discissies van jaren geleden toen dat ook aan de orde was. De geschiedenis herhaalt zich in telkens andere variaties. Nederland telt circa 18 publiek gefinancierde themazenders. Ondanks dat het een mooi initiatief in het digitale landschap is (de meeste commerciele partijen laten het behoorlijk afweten!), is het een onnodige vesnippering. Wie kan het nut begrijpen van TWEE protestants-christelijke publiek gefinancierde themakanalen waarvan a-religieuze buitenstaanders het verschil niet kunnen duiden en zelfs de bestuursvoorzitter van de NOS Raad van Bestuur de namen onderling verwisselt? Wat is het nut van meerdere educatieve themakanalen met verschillende afzenders en dubbelingen? Waarom moet de NCRV met een ander publiek initiatief (ETV.nl) concurreren en dubbel werk verrichten alsmede het wiel opnieuw uitvinden ten behoeve van ROC’s? Waarom weigeren omroepen materiaal aan andere themakanalen af te staan om het op hun ‘eigen’ kanaal te kunnen programmeren, ook al is het thema niet helemaal passend? Dan is het opvallend dat de NOS Raad van Bestuur weer ‘bosdagen’ wil organiseren om het te proberen te repareren. Maar het principe dat elke omroep zijn eigen kanalen weer moet kunnen uitventen, daar wil ze niet aan tornen. Maar het zijn wel publieke middelen!
Met dezelfde middelen had met één publiek omroepbestel met interne pluriformiteit veel effectiever een kleiner aantal kanalen met meer kwaliteit gebracht kunnen worden. Alle andere landen met publieke omroepen op aarde zijn echt niet zo slecht zoals sommigen propageren vanuit een Nederlandse hooghartige, arrogante toon. Het lijkt dan ook enigszins surrealisme te omtvatten dat eeuwige discussies over netcoördinatoren die zich wel of niet met de inhoud mogen bezighouden, wel of niet mogen ‘spreken’ met programmamakers, omroepvoorzitters die fel ageren al dan niet voor de rechtbank tegen hun financiers, en rapporten die worden geschreven voor de buitenwacht over de onderlinge relaties door een oud-Evangelisch Omroepman die er de grootste lol in lijkt te hebben een priester aan te halen om de titel van zijn werk (springer en trapeze) te verklaren. Wellicht dat het tijd wordt dat de algehele landelijke publieke omroepsector circa 60 jaar na de herinvoering van het zuilenstelsel weer met beide benen op de grond komt te staan. Een klein beetje hoop is er misschien bij een nieuwe regering, maar de meeste politieke partijen willen er niet van weten. Misschien was het achterliggende idee van Radio Herrijzend Nederland en Radio Nederland in Overgangstijd misschien zo gek nog niet als publiek omroepstelsel?!