DIT IS EEN REDACTIONEEL COMMENTAAR
COLUMN: Op 31 augustus 2005 stond de wetswijziging in het staatsblad. De wetswijziging waarover op 7 juni 2005 in de Tweede Kamer werd voorgestemd door D66, VVD, LPF, Geert Wilders en het CDA. PvdA stemde tegen. In de Eerste Kamer werd het wetsvoorstel op 5 juli zonder stemming aangenomen, alhoewel PvdA, ChristenUnie, SGP en SP een aantekening lieten opnemen ter teken van protest daarvan.
Het gaat over het wetsvoorstel die het sinds 1 september 2005 mogelijk maakt dat de Raad van Toezicht niet meer uit omroepvoorzitters bestaat, het wettelijk afschaffen van netcoördinatoren en zendercoördinatoren, het bij de NOS-Raad van Bestuur plaatsen van de verantwoordelijkheid van het programmeren van de landelijke publieke radio- en tv-zenders en het instellen van de mogelijkheid tot prestatie-afspraken (die overigens nooit zijn gemaakt tot nu).
Het Christen Democratisch Appèl wil nu samen met de Partij van de Arbeid de uitvoering van dit wetsvoorstel blokkeren. Let wel, de NOS-Raad van Bestuur staat (juridisch) volledig in haar recht te doen waarvoor ze zijn aangenomen: het programmeren van de radiozenders en tv-stations. Zonder deze wetgeving konden – zoals al in het verleden uiterst moeizaam bleek door de interventie van omroepverenigingen – de leden van de Raad van Bestuur nooit de kanalen op basis van volwaardige netten invullen. Op televisie wordt daartoe ten opzichte van het verleden een ietwat strenger programmeringsmodel toegepast waarbij de NOS-Raad van Bestuur de programmakaders vastlegt. En die NOS-Raad van Bestuur kan hiertoe niet meer worden teruggefloten door omroepvoorzitters die voorheen in de meerderheid van de NOS-Raad van Toezicht vertegenwoordigd waren. En daar wringt blijkbaar de schoen voor de PvdA en het CDA. De schoen wringt dubbel, omdat door deze organisatiewijzigingen ook een fikse bezuinigingsopdracht staat waarvoor het CDA samen met D66 en de VVD verantwoordelijk zijn. Op de publieke radiostations is deze overigens ook zeer ingrijpend, maar dat is politiek wellicht weinig sexy om je je over op te winden.
Wat willen de heren van de PvdA en het CDA? Volgens dagblad Trouw moet het programmeringsmodel van tafel. Wat ze dan wel wil doen blijft vaag en onduidelijk. De PvdA wil daarnaast als aankomende regeringspartij het regeringsplan dat nog naar de Tweede Kamer in wetsvoorstellen moet worden behandeld, van tafel zien. En tekorten ter waarde van 160 miljoen voor 2007 en 2008 moeten eveneens worden bijgepast.
Met name het eisen van het van tafel gooien van het programmeringsmodel is een politiek ingrijpen bij de publieke tv-zenders. Het is een raadsel hoe CDA/PvdA dat willen realiseren. Een iniatiefwetsvoorstel om de Raad van Toezicht weer uit omroepvoorzitters te laten bestaan zou een optie kunnen zijn, waarna vermoedelijk de Raad van Bestuur ontslagen wordt of de plannen worden gedwarsboomd door die veranderde Raad van Toezicht, lees de omroepvoorzitters. Maar dat is terug naar af, en een ongekende herzuiling van het publieke omroeplandschap. Zonder dat de partijen het durven te zeggen, zou wellicht een politieke Raad van Toezicht – gezien de lijn van het CDA en de PvdA meer op haar plek zijn: een naar de verhouding van de Tweede Kamer de fractiewoordvoerders media daarin plaatsen. Een volledig gepolitiseerde publieke omroep is het gevolg; nee hoor ik de fractiewoordvoerders al roepen: dat zou ongewenste interventie zijn in het mediabestel. Maar wat doen dezeffde fractiewoordvoerders nu; om vermoedelijk politieke redenen willen ingrijpen in de programmering?!
Algemeen gesteld kan worden dat het weinig realistisch dat dergelijke wetsvoorstellen op zo’n korte termijn erdoor heen gejaagd kunnen worden.
Een andere optie voor PvdA/CDA kan zijn om staatssecretaris Medy van der Laan (D66) weg te sturen, omdat die pal achter de huidige situatie lijkt te staan. Van der Laan is overigens afwezige in het debat dat vorige week werd opgerakeld. Dat is vreemd voor een staatssecretaris tenminste, als ze wil staan voor haar zaak. Bij het wegsturen van Van der Laan is er echter een regeringscrisis met D66, kortom ook weinig realistisch, tenminste voor het CDA. De vraag blijft dus hoe PvdA en CDA politiek in kunnen grijpen in het programmaproces van de NOS. Met de stappen is overigens ook duidelijk dat PvdA en CDA meer dan ooit politieke bemoeienis wensen in de programmering van het publieke bestel. Dat het Medy van der Laan-plan weinig kans heeft het te halen, is overigens nu meer dan duidelijk. De vraag is echter wel zal gebeuren. De PvdA heeft in het recente verleden aangegeven dat in feite de drie tv-netten en de vijf radiozenders elk aparte organisaties worden, terwijl de omroepverenigingen daarin opgaan, cq op termijn ophouden te bestaan. Het CDA wil juist de afzonderlijke omroepverenigingen zo veel mogelijk machten eigen identiteit geven. Daarmee is het eiland-denken aan de orde van de dag, ook als de bezuinigingen van 160 miljoen euro worden bijgepast. Want ook in dat geval blijft de Raad van Bestuur van de NOS haar strategie uitvoeren, zij het dat dan meer middelen voor meer programma’s op de nieuw geprofileerde netten aanwezig blijft.
Als het om de evenwichtigheid van politieke optredens in de verkiezingscampagnetijd zou gaan, zou je denken dat de heren politic dat ook hardop zeggen. Maar niets daarvan. Als het ze daarom te doen is, zouden ze er wellicht goed aan doen, om verre van de huidige structuren te blijven, maar wel een Par Condicio-wet te stemmen opdat gelijke aandacht van de politieke partijen in alle uitzendingen waar ze in voorkomen, mogelijk te maken. Dit zou dan ook voor de commerciële netten kunnen gelden, zij het dat als de niet-Nederlandse zenders (lees RTL 4-RTL 5-RTL 7) weigeren zich daartoe te conformen een optredensverbod van politici tijdens campagnetijd bij niet-Nederlandse zenders kan worden ingesteld. Zo kan worden voorkomen dat – zoals in 2002 het geval was – één politicus in veel uitzendingen excessief veel aandacht krijgt.