Beste Jan Westerhof,

In een zeer lang epistel onder de naam ‘lang leve de luisteraar’ schetst u in NRC Handelsblad waarom horizontalisering zo belangrijk is.

Het klinkt alsof de bloemkolen mogen zegevieren, aangezien
het volk daar in uw optiek om vraagt. Uw wil tot horizontalisering gaat zover dat de afwijkende formats die de nachten kenden moesten wijken voor iets dat CASA LUNA (NCRV) heet waarin televisie-presentatoren ineens radio trachten te maken op een dodelijke wijze. Een programma als De Doofpot (BNN) of KRO’s Niemandsland, het mocht – of dat nu door u komt of door het onnavolgbare stelsel van omroepverenigingen, zenderredacties en andere in zichzelf gekeerde bureaucratische organen – niet verder in de nachten waarin nog enige afwijking mogelijk bleek.

Uw betoog over horizontalisering is enigszins te begrijpen, maar draait u niet door? Moet alles koste wat het kost horizontaal? En moet als gevolg daarvan in sportloze avonden eindeloos gekeuveld worden over sport door willekeurige cabaretiers die dan ook nog over sportjournalisten keuvelen of hoe sport op televisie wordt gebracht? Langs de Lijn moest en zou elke dag te horen zijn, en uw handtekening staat daar garant voor. Wat is er journalistiek aan sport op de nieuws- en actualiteitenzender (zoals u die zelf foutief omschrijft omdat in de praktijk het om een nieuws- en sportzender gaat) dat er voor zorgt dat programma’s moeten wijken of volstrekt irrelevante inbraken door sportverslaggevers moet tolereren naast de dagelijkse Langs de Lijn uitzendingen als Ajax of PSV of als een schaatswedstrijd uitloopt?

Wellicht is het niet zo’n raar idee alle sport naar Radio 2 over te hevelen en iets te minderen.

U vergelijkt de radio met de indeling van een krant of tijdschrift, maar misschien dat dat zich niet vergelijken laat omdat de kranten en tijdschriften selectief gelezen kunnen worden, en dat is met radio een heel ander verhaal. Bovendien opent de krant bij sportevenementen in voorkomende gevallen wel degelijk ineens met sportnieuws, mocht het u niet zijn opgevallen. En ja dan wordt wereldnieuws weggemoffelt. Dat gebeurt ook bij aangelegenheden van het koninklijk huis.

U pleit voor versimpeling en verduidelijking. Daarmee doelt u vermoedelijk op dat alles zo simpel dient te zijn dat binnen de 30 seconden zaken helder moeten worden. U bent ook zenderco-ordinator voor Radio 5, hetgeen u heeft doen laten omdopen tot Radio 747AM (de logica hiervoor ontgaat me: 747AM op de FM-kabelband in helder stereo is zo’n mooie tegenstrijdigheid!).

Is het erg dat 747 AM een totaalmarktaandeel van 0,9 % gemiddeld haalt? 747AM scoort daarbij beter dan stations als ID&T Radio, BNR Nieuwsradio en Kink FM. Reclame is afwezig op 747AM, dus dat speelt geen rol. Blijkbaar mag de specifieke doelgroep voor deze radiozender ook niet meer bestaan en moet alles een zo groot mogelijk publiek bereiken. En dus verdwijnen specifieke programma’s op deze zender om vervangen te worden door (nutteloze) overnames van Radio 1-programma’s (dubbele dekking!) en zogeheten ‘lifestyle’ programma’s die al op Radio 2 bestaan.

Diepgaande documentaires, radiodrama, diepgaandere technische programma’s, maatschappijbewuste programmering: het moet steeds meer verdwijnen en komt nog beperkt voor. Sky Radio, Radio 538, maar zelfs BNR Nieuwsradio zullen deze taak nooit op zich nemen, alhoewel laatstgenoemde met financieel-economische programma’s in het weekend al wel een poging waagt en Hans Dulfer zijn jazzontdekkingen ten gehore kan brengen nadat deze op Radio 1 was weggepest.

U schermt met de BBC, WDR en de VRT. Maar als u de BBC goed onder de loep neemt met haar vijf kernradiostations komt daar meer creativiteit en diepgang in voort dan in het Nederlandse radiobestel. De WDR is als regio publieke omroep met ZES FM-radiostations actief, naast de culturele nationale (eveneens op FM) radiostations DeutschlandRadio en DeutschlandFunk. VRT Radio 1 en VRT Klara zijn bij elkaar toch heel andere soorten stations dan Radio 1, Radio 4 en 747AM. Dat noemt u niet in uw betoog. U schermt wel met vakprijzen, prijzen die uit eigen geledingen worden uitgereikt door collega’s en andere vakcollega’s uit concurrerende hoek.

Horizontalisering kan op bepaalde momenten best goed zijn, dat wil ik absoluut niet baggetalisseren, wel wil ik bij u neerleggen of je dat 24 uur per dag moet willen en zoals sommige creatievelingen onlangs nog meldden: alles ligt tot uitentreure vast in het publieke bestel waardoor elk nieuw spatje creativiteit nog voordat het kon ontstaan in de kiem wordt gesmoord. Nieuwe ideeën kunnen veelal pas twee jaar na dato een kans krijgen, want alles ligt zo vastgemetseld dat eerdere ruimte hiervoor onmogelijk is. Uw eigen hervormingsplannen van 747AM en het stukformatteren van Radio 1 tot in de nachten zijn hier een voorbeeld van.

Over Radio 4, het overgenomen Colorful Radio en De ConcertZender wil ik u dit melden. In een landschap waar Classic fM bestaat, in een landschap waar FunX bestaat, in een landschap waar Arrow 90.7FM straks gaat bestaan, in dat landschap lijkt het erop dat de NOS haar publieke taak anders lijkt op te willen vatten dan enige jaren geleden zonder dat er nu wijzigingen in regelgeving of kaderstelling bestaat. Op de kerntakenzenders (Radio 1, 2, 3FM, 4 en 747AM) dient de publieke landelijke omroep zich te focussen op hetgeen haar publieke taak is, waarvoor ze bestaat. Daarvoor wordt immers gemeenschapsgeld afgestaan aan deze publieke sector. In sommige landen zeggen ze ‘openbare omroep’, wellicht een mooiere betiteling om ook de openheid hiervan te onderstrepen.

Als de NOS met kabelzenders die tot NEVENTAAK worden betiteld, zaken gaat wegschuiven die moeilijker zijn (zware/serieuze muziek, diepgang rondom klassiek, wereldmuziek, jazz e.d., maar ook urban, latin, salsa, dance-achtige multiculturele muziek enzoverder), dan lijkt het erop dat de publieke omroep op haar hoofdzenders blijkbaar alleen wil scoren. Oftewel marktaandeel behalen om zo haar publieke taak denken te verantwoorden. In die omgeving zal al snel de vraag opkomen of dan niet Colorful Radio meer recht heeft op de etherfrequenties van Radio 3FM en Radio 3FM niet de plek van kabelzender zou moeten innemen. Een zelfde discussie zal wellicht met Radio 4 versus de ConcertZender opkomen. Immers moeilijkere muziek mag op Radio 4 alleen na 22:30 uur. Let wel! voor Colorful Radio is een zeer klein budget neergelegd; De ConcertZender werkt hoofdzakelijk met vrijwilligers. Is dat laatste niet de publieke en openbare omroep in haar optima forma?

Nog een laatste opmerking: blijkbaar vindt u initiatieven als Arrow 90.7FM, BNR Nieuwsradio, ID&T Radio en regiozenders als Ujala Radio en AmorFM (Randstad) geen opvallende radiostations die voor het eerst met respectievelijk landelijke FM-dekking (alhoewel landelijk=meestal zo’n 60 % dekking en niet 98-100 % zoals uw radiostations hebben) en regionale dekking het radiolandschap verrijken naast de overige radiostations die al landelijke dekking hadden….

Met vriendelijke groet,
David de Jong