Het Commissariaat voor de Media heeft in haar advies over de (meerjaren)begroting 2009 van de Nederlandse Omroep Stichting (NOS) vrije forse kritiek geuit op het beleid van de Nederlandse Publieke Omroep. Alhoewel het Commissariaat voor de Media adviseert het budget door de minister van OCW toe te laten kennen aan de NOS en constateert dat de publieke landelijke omroep in een ‘rustiger’ vaarwater terecht is gekomen met een blaak van zelfvertrouwen dankzij het succes van de tv-zender Nederland 1, zet de toezichthouder een flink aantal vraagtekens bij het publieke landelijke omroepbeleid. Voor de (meerjaren)begroting 2008 was het Commissariaat voor de Media overwegend positiever. Met name over de toekomst, de helderheid van de begroting en de onderbouwing van bepaalde publieke doelstellingen heeft het Commissariaat voor de Media forse kritiek.
Het Commissariaat constateert dat het stuk eerder een ‘uitgebreide beleidsnotitie’ is dan een meerjarenbegroting omdat de ‘financiële vertaalslag voor meerdere jaren’ ontbreekt, terwijl de Mediawet dit voorschrijft. Het Commissariaat voor de Media stelt weliswaar ‘begrip’ hiervoor te hebben in verband met het aflopen van de publieke landelijke omroep concessie in 2010, maar volgens de toezichthouder kon financieel wel ‘meer’ op de toekomstige begrotingen worden ingegaan. Hierdoor wordt niet voldaan aan de Mediawet. Ook bekritiseerd de toezichthouder een gebrek aan helderheid. Het is ‘niet altijd mogelijk is om de vertaling van de beleidsvoornemens of oorzaken voor tekorten naar de begroting terug te vertalen,’ en genoemde bedragen in de beleidstoelichting zijn niet verantwoord in de exploitatie-overzichten alsmede een gebrek aan detail-vergelijkingsmateriaal over gerealiseerde zaken in 2007, onderbouwen onder andere het gebrek aan helderheid volgens het Commissariaat voor de Media. Ook bekritiseerd de toezichthouder de wijze waarop de Raad van Bestuur van de NOS omgaat met begrotingstekorten vanaf 2010. Volgens het Commissariaat behoren de financiële risico’s van de publieke landelijke omroep in kaart te worden gebracht en in hoeverre die de haalbaarheid van doelstellingen in de weg staan, maar ook hoe de publieke landelijke omroep om wil gaan met mogelijke bezuinigingen.
Kritiek op digitale plannen
De toezichthouder stelt verder dat de Raad van Bestuur van de NOS meer dan thans het geval is ‘uitlegt wat haar met themakanalen en internetactiviteiten precies voor ogen staat voor wat betreft publieksbereik’ alsmede evaluatiemomenten inbouwt, speciale content voor themakanalen ontwikkelt, alsmede representatief onderzoek doet naar bereik.
Kritiek op samenwerking met derden
Het Commissariaat voor de Media bekritiseert de Nederlandse Publieke Omroep verder op het vlak van samenwerking met derden. “het is van belang geldstromen transparant en gescheiden te houden” [..] “de publieke taakopdracht moet voorop staan in plaats van bijvoorbeeld het eventueel vergroten van de inkomsten,” aldus de toezichthouder die hoopt dat een duidelijke beleidsvisie hierop wordt ontwikkeld. De opmerkingen hierover zijn geplaatst in het kader van samenwerking met partijen in de culturele sector.
Diversiteit blijft steken bij onderzoek?
Het diversiteitsbeleid bij de publieke landelijke omroep leidt voor het Commissariaat voor de Media niet tot concrete acties voor de korte termijn voor de instroom van meer ‘gekleurd’ personeel. De toezichthouder wijst op FunX waar diversiteit achter de schermen leidt tot meer diversiteit in de programma’s en roept nu de publieke landelijke omroep op tot concrete acties. Het onderzoek naar de voorkeuren van ‘prioritaire’ groepen minderheden prijst het Commissariaat, maar wordt onvoldoende geacht. Ook bekritiseert het commissariaat de weinige ambities op het vlak van nieuws en actualiteiten ten opzichte van bijvoorbeeld kunst en cultuur: “de unieke pluriforme samenstelling van de publieke omroep in Nederland biedt ook de kansen om binnen de nieuws- en actualiteitenvoorziening meer kleuren te laten zien en horen”. Volgens de toezichthouder is sport voor de cohesie alleen onvoldoende. Indirect doet het Commissariaat voor de media met de opmerking een lichte suggestie over hoe het NOS Journaal en Netwerk/EenVandaag/Nova omgaan met hun berichtgeving die aldus meer ‘kleuren’ zou kunnen omvatten.
Televisie te commercieel?
Volgens het Commissariaat voor de Media is in de begroting opvallend dat de programmering zich met nadruk op Nederland 1, 2 en 3 richt op 20 tot 49-jarigen, en dat is een puur commerciële doelgroep. Alhoewel de Raad van Bestuur van de NOS ontkent dat het de bedoeling is de inkomsten van de Stichting Ether Reclame (STER) te vergroten, is een uitleg hierover (deze groepen worden ‘slecht’ bereikt) onvoldoende helder opgenomen in de begroting. Twee leden van de Raad van Bestuur van de NOS maken ook deel uit van het bestuur van de STER.
Themakanalen: Politiek en sport vreemde combinatie?
De toezichthouder prijst de moed om het mes te zetten in het aantal themakanalen, maar merkt tegelijkertijd op dat de publieke landelijke omroep nog steeds een ‘omvangrijk’ pakket heeft. Het Commissariaat voor de Media begrijpt de combinatie van sport en politiek niet en noemt deze ‘gekunsteld’ en ‘lastig’ om kijkers vast te houden. Sport en nieuws of politiek en nieuws is volgens de toezichthouder eerder voor te stellen.
Radio: intern kannibalisme en geen heldere analyse
De radiostrategie van de publieke landelijke omroep krijgt van het Commissariaat voor de Media de meeste kritiek. Niet alleen ontbreekt volgens de toezichthouder een ‘heldere analyse’ ten aanzien van het teruglopen van het marktaandeel van o.a. Radio 1 en Radio 2, ook vraagt het Commissariaat zich af of er sprake is van intern kannibalisme. De winst van Radio 5 zou ‘best eens’ verklaard kunnen worden uit het verlies van Radio 2, aldus de toezichthouder. Verder vraagt het Commissariaat zich af of het segment kunst en cultuur zich op Radio 5 (in de avond) wel onderscheid van Radio 6.
Het Commissariaat voor de Media stelt dat de Raad van Bestuur van de NOS er goed aan zou doen om ‘een goede analyse van de huidige radiomarkt en zijn (commerciële) spelers te maken om inzichtelijk te maken hoe de publieke zenders zich onderscheiden van commerciële tegenhangers, om formats en doelgroepen scherper af te bakenen. De toezichthouder wijst er op dat bij Radio 4 zich bijvoorbeeld met haar stellingname ‘volledige klassieke zender voor een breed publiek’ de vraagt opwerpt waar de muziekkeuze zich onderscheidt van Classic fM. Verder wijst de toezichthouder erop dat het zaak is om de ‘bakens’ te verzetten ten aanzien van de investeringen in DAB, omdat er andere technieken voor digitale radio zijn gekomen. Voor geplande themakanalen die de publieke omroep digitaal via met name de kabel wenst te distribueren, stelt de toezichthouder dat meer informatie nodig is alvorens die te honoreren. Zoals bekend wil de Raad van Bestuur van de NOS o.a. themakanalen voor Radio 4 en Radio 6 introduceren ter vervanging van Concertzender; iets dat gevoelig ligt. Hierop gaat het Commissariaat voor de Media niet in, maar constateert wel een gebrek aan motivatie voor de themakanalen radio. Minister Plassterk van OCW dient de themakanalen goed te keuren voordat deze kunnen starten.
Raad van Bestuur NOS: geen reactie op vragen
DutchMedia heeft getracht in een eerder stadium in het kader van een bepaalde opdracht over de strategie van de publieke landelijke omroep hier nadere informatie over te verkrijgen van de Raad van Bestuur van de NOS onder voorzitterschap van Henk Hagoort. In reactie daarop meldde Jeroen Wassenberg namens de NOS Raad van Bestuur dat daar de ‘overtuiging heerst dat met genoemde documenten (meerjarenbegroting, jaarrekening, rapportage prestatiecontract en het rapport van de rekenkamer, DutchMedia) iedere relevante vraag op basis van die documenten beantwoord wordt’. Volgens de woordvoerder ‘kan elke vraag’ daarmee ‘bevredigend beantwoord worden’. Na het verschijnen van de Commissariaat-bevindingen was de woordvoerder van de NOS Raad van Bestuur niet voor commentaar bereikbaar.